Κύρωση σε τουρκόφωνο ραδιοσταθμό επειδή δεν εξέπεμπε ελληνικό πρόγραμμα

Η απόφαση αυτή θέτει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που αφορά την ελευθερία της έκφρασης: έχει δικαίωμα ένας ραδιοσταθμός να εκπέμπει στην Ελλάδα το πρόγραμμά του αποκλειστικά σε γλώσσα πλην της Ελληνικής ή όχι; 

Το ΕΣΡ απάντησε ήδη αρνητικά, θεμελιώνοντας την απόφασή του στις διατάξεις δύο νόμων:

(α) άρθρο 3 παρ. 18 εδαφ. β΄του  Ν.2328/1995:

"Η ΕΡΤ Α.Ε. και οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί υποχρεούνται να εκπέμπουν το πρόγραμμά τους με πρωτότυπη γλώσσα την ελληνική σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% του χρόνου εκπομπής τους, εκτός του χρόνου των αθλητικών ειήσεων, των τηλεοπτικών παιχνιδιών, των διαφημίσεων ή των υπηρεσιών τηλεειδησεογραφίας."

Όπως διαβάζουμε, η υποχρέωση αφορά μόνο "τηλεοπτικούς" κι όχι ραδιοφωνικούς σταθμούς. Στην απόφασή του όμως το ΕΣΡ αναφέρει ότι η υποχρέωση αυτή αφορά τους ραδιοφωνικούς σταθμούς!

(β) άρθρο 8 παρ. 13 περ. (α)  του Ν.3592/2007 (διαδικασία αδειοδότησης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών):

"Η διάρκεια του προγράμματος πρέπει να καλύπτει το σύνολο του εικοσιτετραώρου, ανεξαρτήτως του περιεχομένου του σταθμού, με κύρια γλώσσα μετάδοσης των εκπομπών λόγου την ελληνική."

Η διάταξη αυτή όμως φαινεται περισσότερο ως  προϋπόθεση για τη λήψη άδειας κι όχι άμεση υποχρέωση για κάθε ραδιοφωνικό σταθμό. 

Για την αντίθεση του Ν.3592/2007 στις αρχές του πλουραλισμού εκδόθηκε στις 27.7.2007 σχετικό δελτίο τύπου (βλ. εδώ) από τον εκπρόσωπο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασια στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης. Ο εκπρόσωπος ανέφερε ότι ο νόμος αυτός επέβαλε μια σειρά μη αναγκαίων και αυστηρών περιορισμών για την αδειοδότηση των μειονοτικών, κοινοτικών και χαμηλού κόστους ραδιοσταθμών. 

Από τις δύο αυτές διατάξεις δεν προκύπτει λοιπόν υποχρέωση ενός ραδιοφωνικού σταθμού να μεταδίδει υποχρεωτικά το 25% του προγράμματός του στην Ελληνική γλώσσα, όπως συνέστησε το ΕΣΡ στο Τele Radio Ξάνθης. Ο ένας νόμος αφορά μόνο την τηλεόραση κι ο άλλος νόμος θεσπίζει προϋπόθεση λήψης άδειας, όχι άμεση υποχρέωση τήρησης σταθμού που η παράβασή του συνεπάγεται διοικητική κύρωση. 

(...)

Το μεγάλο ερώτημα είναι για ποιο λόγο το ΕΣΡ εφάρμοσε αυτές τις αντισυνταγματικές κι αντίθετες στο κοινοτικό δίκαιο διατάξεις, οι οποίες εκθέτουν διεθνώς τη χώρα, όπως προκύπτει από την ανακοίνωση του ΟΑΣΕ και την έκθεση της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, όπως και κάθε ανεξάρτητη αρχή, έχει την δυνατότητα να μην εφαρμόζει αντισυνταγματικές διατάξεις. Το ΕΣΡ έπρεπε να αναφέρει την αντίθεση των διατάξεων του ν.2328 και του ν.3592 στο συνταγματικό, ευρωπαϊκό, κοινοτικό και διεθνές δίκαιο και να προβεί στον επιβαλλόμενο έλεγχο συνταγματικότητας, ανοίγοντας το δρόμο για την νομοθετική κατάργηση αυτών των απαράδεκτων διατάξεων, οι οποίες εισάγουν αδικαιολόγητους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και μάλιστα  λόγω της γλώσσας στην οποία μεταδίδει ένα μειονοτικό μέσο ενημέρωσης.

Πολύ περισσότερο που το 25% δεν αφορά το ραδιόφωνο αλλά μόνο την τηλεόραση, ενώ η μετάδοση προγράμματος στην Ελληνική αποτελεί προϋπόθεση αδειοδότησης κι όχι γενική υποχρέωση ραδιοσταθμών η παράβαση των οποίων επιφέρει κυρώσεις. Δηλαδή το ΕΣΡ όχι μόνο δεν προέβη σε έλεγχο συνταγματικότητας, αλλά κι εφάρμοσε εσφαλμένα τις συγκεκριμένες διατάξεις, επινοώντας έναν περιορισμό ο οποίος δεν περιγράφεται καν στο νόμο. 

Το ΕΣΡ κακώς έχει αντιληφθεί το ρόλο του ως θεσμού λογοκρισίας που επιβίωσε στη Δημοκρατία. Ο ρόλος του είναι να εγγυάται την ελευθερία της έκφρασης για όλους, στο τοπίο των μέσων ενημέρωσης που διέπεται από σοβαρούς αποκλεισμούς, οι οποίοι οφείλονται μεταξύ άλλων και σε ρατσιστικούς λόγους. Αρκεί να δει κανείς τον απαράδεκτο αποκλεισμό του (υποχρεωτικού!) πενταλέπτου του πολιτικού κόμματος "Ουράνιο Τόξο" από 6 τηλεοπτικούς σταθμούς, επειδή ένα μικρό μέρος του δεν ήταν στα Ελληνικά. Η ΕΡΤ μάλιστα επικλείται την "αρχή της κοινής λογικής". Λες και η κοινή λογική είναι ότι όλοι στην τηλεόραση θα πρέπει πάντοτε να μιλάνε Ελληνικά. (βλ. σχετικό δελτίο τύπου κόμματος "Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχίας - Ουράνιο Τόξο"). 

Ο ρόλος μιας σύγχρονης ανεξάρτητης αρχής στον τομέα της ραδιοτηλεόρασης είναι να εντοπίζει  και να επισημαίνει την αντισυνταγματικότητα των διατάξεων που αφορούν τα ΜΜΕ: γι' αυτό είναι ανεξάρτητη, ώστε να μπορεί να προβαίνει σε έλεγχο αντισυνταγματικότητας. Αλλιώς θα ήταν μια απλή, κλασική επιτροπή σε ένα υπουργείο. Επίσης ο ρόλος του ΕΣΡ είναι να παρακολουθεί τις  διεθνείς εξελίξεις και,  με ανεξαρτησία απέναντι στην εκάστοτε πολιτική εξουσία, να επιβάλλει τους ειδικούς κανόνες όχι μηχανικά, αλλά λαμβάνοντας υπόψη όλες τις νομικές περιστάσεις που περιστοιχίζουν τον εποπτευόμενο τομέα. Γι' αυτό υπάρχει ειδικό όργανο, στελεχωμένο με καθηγητές, δημοσιογράφους και εμπειρογνώμονες. Αλλιώς θα αρκούσαν οι απλοί, κλασικοί δημόσιοι υπάλληλοι.